نوشته: حضرت آیت الله حسین انصاریان

پيداست، كه ايمان به اللّه، و نفى تمام معبودهاى باطل در سايه اعتقاد بحق و عمل بدستورات مولا، منشأ تمام برنامه‏هاى زنده و مثبت است.

تاريخ اين واقعيت را نشان داده، كه هرگاه ملتى در سايه تعليمات آزادى‏بخش پيامبران به اللّه پيوستند، از تمام عوامل ذلت‏بار آزاد گشته، و با همه عوامل خوشبختى و سعادت روبرهو شدند.

ايمان بخدا، بوجودآورنده كارهاى پسنديده، و علّت فعاليتهاى ثمربخش است.

چون روز، آشكار و روشن است كه آبادى دنيا بمعناى واقعى، و دور ماندن نسل از فساد، و سالم ماندن زراعت و كشت از نابودى، و عمارت درون و برون و بدست آوردن سلامت در تمام شئون، بسته بپيوند انسان با مبدء آفرينش است، و بدون اتصال بماوراى عالم حل مشكلات روحى، اخلاقى، اقتصادى، مادى، معنوى، اعتقادى، سياسى، تربيتى ممكن نيست. و اگر ممكن بود تاكنون كشورهاى بقول خودشان آزاد و پيشرفته، و علمى و صنعتى بحل مشكلاتى كه زائيده علم و تمدن منهاى خداست فائق ميشدند، در صورتيكه با گسترش روزافزون دانش، و كشف مجهولات بى‏شمار، هرروز مشكلات سخت‏تر و سنگين‏ترى بر مشكلات آنان افزوده ميگردد!!

آنان كه نقش مثبت و سازنده ايمان به اللّه را درحل سختيها باور ندارند، يا نمى‏خواهند باور كنند يا متكبرند، يا بى‏خبر، ولى ما با خوشبينى نسبت به آنان ميگوئيم: عدم باور اينان بخاطر جهل آنان نسبت بايمان بخدا و آثار و ارزش آن است.

اين گروه كم و بيش ميدانند، كه جوامع جداى از مكتب سعادت‏آفرين حقّ، دچار چه مشكلات و بدبختى‏هائى هستند.

اين طايفه بدون شك بخود زحمت مقالات و مجلات را ميدهند، و رنج شنيدن اخبار را تحمل كرده، و تا حدى سعى دارندا ز اوضاع جهان واحوال زمان آگاه شوند.

از اين جهت اينان تا حدودى آمار تكان‏دهنده جنايات، مظالم، خودكشيها، قتل و غارتها، فرار پسران و دختران از خانه‏ها، جاسوسى‏ها، دزديها، كانگستريها، زورگوئيهاى قلدران بملل ضعيف، و به يغما رفتن حق ممالك ناتوان، از قبيل كشورهاى افريقائى، و خاورميانه، تجاوزهاى به عنف، خريد و فروش دختران و ناموس مردم «تجاوز بزنان شوهردار در روز روشن در جاده‏ها و بيابانها و حتى اطراف شهرها، جنگ‏هائيكه منشأى جز بيدادگرى و دزدى اموال ضعيفان ندارند و هزاران برنامه‏هاى خانمانسوز و ملت برانداز را كه زورگويان طرح‏ريزى ميكنند، و وضع نابسامان زن و بهم پاشيده شدن برنامه‏هاى گرم خانوادگى و ..... علنى بودن تمام فحشاء منكرات را مى‏بينند

و ميشنوند، از اينان بايد پرسيد آيا كمبود علم، مدرسه، دانشكده، دانشگاه، كتاب و كتابخانه، معدن و مواد، صنعت و تكنيك، دانش و دانشمند، ثروت و مال، علت اينهمه بدبختى و بلاست! بى‏ترديد اگر جواب مثبت بدهند دروغگو خواهند بود زيرا قرن بيستم. قرن فرهنگ، علم، دانش، بينش، روانكاوى، روانشناسى، جامعه‏شناسى، صنعت، تكنولوژى، پيشرفت، فتح كرات آسمانى، كشف اسرار خلقت، قرن ماشين، توليد، مصرف، سياست، و .... قرن همه‏چيز است، از برنامه‏هاى علمى و مادى جهان امروز چه كم دارد كه آن كمبود باعث اينهمه بلا شده؟!

چه جوابى ميدهند، و راستى پاسخ اين پرسش چيست، بگذاريد اول جواب اين سئوال را بوسيله يكى از تربيت‏شدگان مكتب قرن بيستم كه پرفسورى مشهور و دانشمندى بنام است، و اطلاعات عميق او ازا وضاع زندگى بشر او را بپاسخ‏گوئى باين پرسش رهنمون شده باينان بدهيم زيرا خود اينان نميخواهند بما جواب گفته و سند اسارت و بدبختى خود را بدست خود امضاء كنند، پروفسور يونگ روانشناس معروف ميگويد «بيمارى قرن ما بيمارى از دست دادن مذهب است، بشر قرن بيستم لامذهب شده و سرگشته در جستجوى روح خودا ست و تا مذهبى نيابد، آسايشى ندارد، لامذهبى، پوچى و بى‏معنا بودن زندگى را موجب شده، و داشتن هدف و آرمان بزندگى مفهوم و معنا ميدهند، و آنكس كه با شجاعت گام در راه خودشناسى گذاشت بخداشناسى ميرسد»

ملاحظه ميكنيد كه غرب و تمدن و دانش و صنعت سرگشته و مولد فساد و فحشاء سلامت و آرامش و پاكى را در كجا جستجو ميكند، در ايمان بخدا، نقش سلامت‏آفرين، و سعادت‏ساز ايمان چگونه قابل ترديد است، و براى كه قابل شك است؟

آنان كه از اين برنامه معنوى برخوردارند، بايد قدرش را دانسته و براى نگاهداريش تا سرحد جان كوشيده، و گستردن آن را در خانه و خانواده، و اجتماع در رأس تمام مسئوليت‏هاى خويش قرار دهند، و براى دفع خطر از ناحيه توحيد و ايمان بهرگونه كه ممكن است اقدام كرده و بمبارزه برخيزند و در اين راه هراسى بخود راه نداده و سستى نكنند زيرا بازيافت سلامت و امنيت و بدست آوردن عدالت اجتماعى جز در سايه ايمان بخدا و نفى شرك ميسر نيست.

 

راه تحصيل ايمان و نگاهدارى آن‏

از آثار اسلامى استفاده ميشود، كه بدست آوردن ايمان، يا شكوفا كردن فطرت، كه مايه‏ عقيه به اللّه است، و نگاهدارى و ادامه دادن جلوه اين حقيقت در دل دو راه دارد:

1- شنيدن، يا مطالعه معارف اسلامى‏

2- اجراى دستورات، و پياده كردن فرمان‏هاى الهى‏

و اينك توضيح اين دو برنامه، در اينكه از ديرترين روزگار براى گوش و چشم بخاطر نيرو دادن بمغز و روح انسان، ارزش قائل بودند ترديدى نيست، و ازا ينكه امروز براى تبليغات سمعى و بصرى، يعنى تغذيه عقل و نفس نسل، مخصوصا در مراكز دانش از راه چشم و گوش اهميتى بسزا قائلند شكى نيست.

راستى آدمى فربه شود از راه گوش، و بحقيقت عقل و جان سيراب شوند از راه چشم، مگر نه اينست كه با شنيدن حقايق بر معلومات انسان افزوده گشته و آدمى از شنيده‏هايش اثر و رنگ ميگيرد، مگر نه اينستكه انسان با ديدن مناظر و دقت در ديده شده‏ها به رازهاى نهانى پى برده و از طريق مطالعه علوم، يا ديدن اوضاع عالم بر حجم دانستنيهايش افزوده ميگردد.

تبليغات سمعى و بصرى، و تشويق بشنيدن و مطالعه كردن، دانشجويان معارف را رشد داده و اصولا گوش و چشم، آگاهى دادن بانسانها را بعهده دارد.

آنانكه از نعمت شنوائى بى‏بهره‏اند، اينطور نيست كه از درياى بيكران دانش محروم باشند، زيرا از طريق چشم و قوه لامسه، بآنان تعليم علم ميدهند و مغز تشنه آنها را با وسائلى كه فراهم آورده‏اند سيراب ميكنند.

امروز براى حظ يك مسلك و مرام درجامعه، يا مؤمن نمودن يك ملت بمسلك خاص، مهمترين عامل، تبليغ سمعى و بصرى است.

نقش كتاب و جزوه براى آگاه كردن مردم، ايجاد مجالس سخنرانى يا برپا كردن كنفرانسها، بنمايش گذاردن فيلم، و برنامه‏هاى رسانه‏هاى گروهى، براى تقويت مغز و روح يك ملت، يا كوبيدن و درهم شكستن يك جامعه قابل ترديد نيست.

اسلام از چهارده قرن قبل براى گوش و چشم، و تبليغات صحيح سمعى و بصرى بخاطر پيش راندن ملت، بسوى تكامل و رشد، بيش از آنچه جهان امروز اهميت قائل است ارزش و اعتبار قائل بوده، و شايد در مجموع آيات و روايات بيش از هزاران بار، با كلمه گوش و چشم و لغت تبليغ، و تعليم علوم برخورد كرده، و نقش بى‏نظير اين دو عضو مهم را از نظر اسلام در بيدار كردن انسان، و شكوفا نمودن استعدادهايش ملاحظه كنيد.

قرآن مجيد نزديك به 148 بار ماده و مشتقات البصر و 197 بار ماده و شقوق السمع را ذكر كرده، وكثرت ياد شدن گوش و چشم در كتاب خدا، نمايانگر حساسيت اين دو عضو اساسى، در سعادت آدمى است، البته در صورتيكه هر دو بكار گرفته شوند، و در راه صحيح از آنان بهره‏بردارى شود، ورنه تعطيل آن دو، يا بغلط مصرف كردن اين دو وسيله، به بدبختى و شقاوت انسان منتهى خواهد گشت.

در اينجا نيكوست كه بپاره‏اى از آيات حق اشاره و موضوع پراهميت گوش و چشم از ديدگاه قرآن بررسى گردد.

إِنَّ السَّمْعَ وَ الْبَصَرَ وَ الْفُؤادَ كُلُّ أُولئِكَ كانَ عَنْهُ مَسْؤُلًا «1»:

براستى «گوش و چشم و قلب» سه عنصرى هستند كه در برابر حق مسئول‏اند، و در دادگاه عدالت حق بروز بازپسين، در مورد كار و فعاليت اين هر سه عضو بازپرسى خواهد شد.

جَعَلَ لَكُمُ السَّمْعَ وَ الْأَبْصارَ وَ الْأَفْئِدَةَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ‏ «2»

خداى بزرگ براى شما گوش و چشم و قوه درك قرار داد، تا بوسيله آنها بدريافت معارف و واقعيات وجود خويش و جهان نائل شده، بشكر حضرتش در برابر نعمتهاى بيشماريكه بشما ارزانى داشته اقدام كنيد.

وَ إِنْ أَحَدٌ مِنَ الْمُشْرِكِينَ اسْتَجارَكَ فَأَجِرْهُ حَتَّى يَسْمَعَ كَلامَ اللَّهِ‏ «3»

چون مشركى به پيشگاهت پناهنده شود، از پناه دادنش دريغ مكن، تا در پناه تو مقررات الهى را بشنود.

أَ لَمْ نَجْعَلْ لَهُ عَيْنَيْنِ‏ «4»

آيا ما براى آدمى دو چشم بينا قرار نداديم.

إِنَّا خَلَقْنَا الْإِنْسانَ مِنْ نُطْفَةٍ أَمْشاجٍ نَبْتَلِيهِ، فَجَعَلْناهُ سَمِيعاً بَصِيراً «5»

انسان را از نطفه مخلوط و درهم و بهم آميخته آفريديم پس او را شنوا و بينا قرار داديم.

وَ لَقَدْ ذَرَأْنا لِجَهَنَّمَ كَثِيراً مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ، لَهُمْ قُلُوبٌ لا يَفْقَهُونَ بِها وَ لَهُمْ أَعْيُنٌ لا يُبْصِرُونَ بِها وَ لَهُمْ آذانٌ لا يَسْمَعُونَ بِها أُولئِكَ كَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولئِكَ هُمُ الْغافِلُونَ‏ «6»

بسيارى از جن و انس براى جهنمند، اينان كسانى هستند، كه نيروى فهم خود را براى دريافت صداى حق بكار نبردند، و چشم از ديدن حقيقت، و گوش از شنيدن فرمان خدا بستند، چه‏ شبيه‏اند بچهارپايان، ولى بدترند، اينان را خواب غفلت در ربوده، و بهمين علت از شكوفا كردن نيروهاى انسانى، از راه گوش و چشم و فهم بازماندند.

اين آيات، و صدها آيه ديگر در قرآن، و روايات فراوانى كه در اين زمينه در كتبى از قبيل، كافى، من لا يحضره الفقيه، تحف العقول، مجمعه ورام، محجة البيضاء، جامع السعادت، وافى فيض، و تفاسير قرآن آمده، دليل بر اين است كه تحصيل واقعيات مخصوصا حقايق اسلامى از راه گوش و چشم بر عهده انسان امرى ضرورى، و كارى بس مهم است، و اين انسان مسلمانا ست كه براى بدست آوردن ايمان به اللّه و سپس برقرارى عدالت، در همه جبهه‏هاى حيات، بايد از چشم و گوش بهترين و برترين بهره را بگيرد دل را جلوه‏گاه انوار ملكوت، و فروغ نقش‏آفرين حق سازد.

مسلمان بايد براى كسب ايمان، شكوفا كردن فطرت، و مايه حق‏پرستى در وجود، و سپس حفظ پيوند خويش با حق كه منشأ تمام برنامه‏هاى مثبت و آثار عملى است، رنج مطالعه قرآن و كتب اسلامى، و شركت در مجالس زنده مذهبى كه بر اساس نيازهاى انسان عصر تشكيل ميشود، بخود هموار كرده و نيز بتماشاى آثار الهى در خلقت و دقت در آن، يا ديدن فيلمهائيكه از اوضاع آفرينش تهيه شده اقدام كند، تا از اين دو راه مقصود عالم را دريافته و نيروى ايمانش تقويت شود، و اين ريشه پاك در اعماق وجودش پابرجا و ثابت گردد.

اما اجراى فرمان و ادامه عمل به دستورات الهى: بسيار شنيده‏ايد كه براى تشويق مردم بورزش در مجلات ورزشى نوشته‏اند، يا از راه تبليغات سمعى گفته‏اند: هر روز ورزش كنيد، و تمرين در اين برنامه را از دست ندهيد زيرا ورزش بجسم توان و نيرو ميدهد، و در روح صفت مردانگى و جوانمردى ميآفريند، از دست دادن تمرين يا كم كردن ورزش بتدريج آدمى را به سستى كشانده و نيروى جسم و صفات روح را بنا بودى نزديك ميكند.

فردوسى شايد باين واقعيت اشاره كرده باشد، آنجا كه ميگويد:

آرى تمرين و عمل چه در ناحيه برنامه‏هاى جسمى، چه در زاويه برنامه‏هاى تربيتى و الهى در دل و جان اثر گذاشته، و در زياد كردن محبت بمقصود، و عقيده به هدف سخت مؤثر است.

اجراى دستورات الهى، علاوه بر اينكه، بازده منافع سرشار خانوادگى و اجتماعى است، و ببهترين صورت به آبادى دنياى جامعه اسلامى و آخرت ملت مسلمان كمك ميكند، پاكى روان و رنگ خدائى دل را بيشتر كرده، و قلب را در راه عشق بحق و نائل شدن باطمينان و به آرامش‏ كامل نيرومندتر ميكند.

قرآن و روايات براى تقويت عقيده، و حفظ ايمان، و پابرجائى اعتقاد بحق مردم را دعوت باجراى قانون نموده، و حفظ پيوند با حق، و تسليم بودن در برابر حضرتش را، در گرو كوشش و جهاد و فعاليت و مبارزه در راه هدف ميدانند.

إِنَّ الْإِنْسانَ لَفِي خُسْرٍ إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ تَواصَوْا بِالْحَقِّ وَ تَواصَوْا بِالصَّبْرِ:

بدون شك انسان در زيان است، مگر آنانكه بحق عقيده دارند و دلشان از ايمان به اللّه موج ميزند و از پس اين ايمان، باجراى دستورات او برخاسته، و يكديگر را براى پا بر جا ماندن در حوزه حق، و استقامت در راه هدف سفارش و نصيحت ميكنند.

آرى آيه سوم سوره و العصر دلالت دارد، كه دارند ايمان، اگر باجراى دستور الهى برنخيزد زيان ميكند، و خسارت و ضررش در اينستكه با عدم عمل بتدريج شعله ايمان ضعيف شده، تا جائيكه بخاموشى ميگرايد و صاحبش بانكار واقعيات برميخيزد.

قرآن در سوره روم آيه دهم باين موضوع اشاره دارد، آنجا كه ميفرمايد:

ثُمَّ كانَ عاقِبَةَ الَّذِينَ أَساؤُا السُّواى‏ أَنْ كَذَّبُوا بِآياتِ اللَّهِ وَ كانُوا بِها يَسْتَهْزِؤُنَ:

آنان كه آلوده بكردار ناپسند شدند، و باعمال زشت دست‏آلودند عاقبت دلشان تاريك گشت و بانكار نشانه‏هاى نمايشگر اللّه برخاسته، و برنامه‏هاى الهى را بمسخره گرفتند.

اين آيه بر اين واقعيت دلالت دارد، كه دورى از عمل، و سستى ورزيدن در اجراى فرمان، فرجام بدى را براى بشر بارمغان خواهد آورد، و آن فرجام بد عبارتست از پريدن از كمال ايمان، چون پرش تير از قوس تيرانداز!!

در هر صورت رنج و زحمت مطالعه كتب، يا شركت در مجالس زنده مذهبى، يا دوستى و آميزش با دانشمندان، يا توجه و دقت در سراسر كاخ خلقت، براى تحصيل ايمان به اللّه، و باجرا گذاشتن فرامين او، براى ساختن دنيا و آخرت آباد، نوعى مبارزه و كوشش، بلكه بهترين و سودمندترين جهاد و فعاليت و حركتى است كه انسان انجام ميدهد، و بدون اين مبارزه بهيچ‏جا نرسيده، و بهيچ فضيلت و حقيقتى دست نمييابد، شما ميتوانيد در بخش بعد ارزش مسئله مبارزه، و آثارش را در همه برنامه‏هاى حيات مطالعه كنيد.

 

 

 

پی نوشت ها: 

______________________________

(1)- الاسراء 39

(2)- النحل 81

(3)- التوبه 7

(4)- البلد 9

(5)- الانسان 2

(6)- الاعراف 179 

مطالب فوق برگرفته شده از

کتاب : نظام تربيت در اسلام