شيخ مفيد گويد: فرزندان آن حضرت عبارت بودند از: پسرانش على (امام دهم) و موسى و دخترانش فاطمه و امامه. آن حضرت به جز آن دو پسرى كه ذكر كرديم، پسر ديگرى نداشت. ابن شهر آشوب در مناقب مى‏نويسد: فرزندان آن حضرت عبارت بودند از: على (امام دهم) و موسى و حكيمه و خديجه و ام كلثوم. ابو عبد الله حارثى گويد: امام (ع) فقط دو دختر به نامهاى فاطمه و امامه داشت.
دختران امام جواد(ع)
دختران حضرت
در تاريخ از تعدادي به عنوان دختران امام جواد (ع) نام برده شده است كه در زير به برخي اشاره مي شود:
حكيمة
حكيمه، دختر امام جواد عليه السلام، (محدث، متوفى قرن 3 ه) همسر ابو الحسن محدث از احفاد امام سجاد عليه السلام است.اين بانوى عالم و گرامى در خانواده عصمت و طهارت پرورش يافت و هنگام ولادت مولايمان، حضرت قائم عجل الله تعالى فرجه حضور داشت.حكيمه بارها آن حضرت (عج) را در زمان حيات پدر بزرگوارش ملاقات كرد و از سفيران و رابطان امامت، پس از رحلت امام عسكرى عليه السلام بود.درباره ازدواج امام عسكرى عليه السلام با نرجس و ولادت امام مهدى عجل الله تعالى فرجه روايات زيادى از بانو حكيمه نقل شده است.
علامه مجلسى مى‏فرمايد: در قبه شريفه كه مقبره عسكريين است، قبرى منسوب به نجيبه، كريمه، عالمه، فاضله، تقيه، رضيه، حكيمه دختر ابو جعفر الجواد عليه السلام وجود دارد كه نمى‏دانيم چرا با همه فضل و جلالت آشكارى كه اين بانوى گرامى دارد و محل اسرار امامت بوده، زيارتى براى او قيد نشده است.سپس مى‏گويد: سزاوار است كه او را با الفاظى كه مناسب مقام اوست زيارت كنيد[1].اسامى بانوان مدفون در داخل روضه حضرت معصومه به اين صورت است:
زينب
اين بزرگوار را برخى دختر امام جواد(ع) دانسته‏اند. او بعد از وفات حضرت معصومه(س) به قم آمد و گنبدى برمزارش ساخت. از احوالات و زندگى دختر بزرگوار امام جواد اطلاعى چندان در دست نيست. علامه حسن بن‏مطهر حلى در «المستجاد» و علامه طبرسى در «تاج المواليد» موقع شمردن دختران امام جواد(ع) نامى از وى به ميان نياورده‏اند. اما حسن قمى در تاريخ قم كه قديمى‏ترين كتاب در باره قم مى‏باشد به ورود، ساختن گنبد، وفات و دفن وى اشاره نموده است.
ام محمد
در تاريخ قم از وى به عنوان دختر امام جواد نام برده شده است مرحوم سيد محسن امين در كتاب شريف اعيان الشيعه، در ترجمه اسحاق بن‏جعفر بن‏محمد(ع)، حكايتى از وى نقل كرده كه كمال فضل و دانش او را نمايان مى‏سازد بنا بر نقل حسن قمى وى در حرم مطهر فاطمه معصومه(س) دفن شده است.
ميمونة
حسن قمى از ميمونه و دو خواهر ديگرش (زينب و ام‏محمد) به عنوان دختران امام جواد(ع) نام برده است. و از آنجايى كه چنين نامهايى در ميان دختران امام جواد وجود ندارد سخن وى تضعيف مى‏شود.
حادثه‏اى كه در سالهاى نه چندان دور اتفاق افتاد وجود قبر وى در حرم مطهر را مسلم ساخت از مرحوم آيت‏الله حاج‏آقا حسين مجتهد (جد پدرى حرم‏پناهى‏ها و جد مادرى اشراقيها كه آرامگاهش به صورت مرتفع در صحن نو مقابل قبر مرحوم آيت‏الله شهيد شيخ فضل‏الله نورى بوده است) چنين نقل مى‏شود كه هنگام فرش كردن حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه(س) با سنگهاى مرمر ناگاه روزنه‏اى به سرداب (در قسمت پايين ضريح حضرت) پيدا شد; دو بانوى صالحه داخل شده متوجه شدند كه قبر مطهر حضرت معصومه(س) آنجا نيست، بلكه آن سرداب در پايين حرم مطهر واقع شده، در آن محوطه سه پيكر مطهر و تازه ديدند كه گويى همان روز روح از بدنشان خارج شده بود. چنين احتمال داده مى‏شود كه يكى از آنان ميمونه و دو نفر ديگر كه سياه چهره بوده‏اند دو تن از كنيزان وى باشند.
مادر امام جواد(ع)
منابع مقاله:
، ؛

خیزران، مادر امام جوادعليه السلام، از خاندان ماريه قبطيه (همسر پيامبر گرامى اسلام‏صلى الله عليه وآله وسلم) بود. او اهل نوبه است، و از اين جهت او را سبكيه نوبيه ناميده‏اند.
كنيه‏اش ام الحسن و نامهاى ديگرش مريسيه، ريحانه و دره است. اهل نوبه، مسيحى بودند و به دنبال شكست آنان از مسلمين، سبيكه (خيزران) در زمره اسرا به عنوان كنيز فروخته شد،وى از نظر فضايل اخلاقى در درجه والايى قرار داشت و جزء برترين زنان عصر خود بود. پيامبر اكرم‏صلى الله عليه وآله وسلم در روايتى، سبيكه را خيرة الاماء (بهترين كنيزان) ناميده‏اند.
امام هفتم‏عليه السلام سال‏ها پيش از آن كه اين بانو به خانه امام رضاعليه السلام وارد شود، برخى از خصوصيات وى را بيان فرمودند و توسط يكى از ياران خود (يزيد بن سليط) برايش سلام فرستادند.
امام هشتم‏عليه السلام، از خيزران (سبيكه) به عنوان بانويى منزه و پاكدامن و با فضيلت‏ياد مى‏كردند و مى‏فرمودند: «سبيكه در قداست و پاكى شبيه حضرت مريم‏عليها السلام مى‏باشد و پاك و پاكيزه آفريده شده است.»
او اين شرافت و مقام را يافت كه همسر امام رضا و مادر امام جواد عليه السلام گردد. اين موقعيت نشانگر منزلت و ارزش او در درگاه الهى است.رسول خدا صلى الله عليه و آله درباره او و فرزندش امام جواد عليه السلام فرمود: «بأبى ابن خيرة الاماء النوبية الطيبة» پدرم فداى پسر بهترين كنيزان باد كه اهل نوبه و پاكيزه و مطهر است.[1]
سمانه مغربيه همسر امام جواد(ع)
منابع مقاله:
، ؛

سمانه مغربيه 
 همسر امام جواد(ع)، زنى است كه در عصر خود همه او را بانويى باتقوا، مؤمن، هوشمند و خردمند مى‏دانستند. امام هادى(ع) بخشى از دانش مادر خود را اين چنين بيان مى‏داشت: «امى عارفة بحقى؛ مادرم عارف به حق من در امامت است.»
براى تأكيد بيشتر بر اينكه اين زنان رشد علمى خود را مرهون تلاش شوهران خود بوده‏اند به آنچه در احوال سمانه بيان شده اشاره مى‏شود:
محمد بن‏فرج، سمانه مغربيه را كه كنيزى بود براى امام جواد(ع) خريدارى كرد آن حضرت خود عهده‏دار تربيت و تهذيب اخلاق آن بانو شد و نيز او را در خانه‏اى مستقر نمود كه زنان آل على(ع) كه نمونه پاكدامنى و ايمان بودند در آن خانه حضور داشتند. وى تحت تأثير منش و سلوك آنان نيز قرار گرفت و از جمله زنان عابد، متهجد و قارى قرآن شد.زن و دانش،روايات و سيره معصومان(ع)
ازدواج امام جواد (ع) با دختر مامون
منابع  
سیره پیشوایان، پیشوایی، مهدی؛

در شرح زندگانی امام رضا-علیه السلام-گفتیم که مامون چون در میان یک سلسله تنگناها و شرائط دشوار سیاسی قرار گرفته بود، برای رهایی از این تنگناها، تصمیم‏گرفت‏خود را به خاندان پیامبر نزدیک سازد، و بر همین اساس با تحمیل ولیعهدی بر امام هشتم می‏خواست‏سیاست چند بعدی خود را به مورد اجرا بگذارد.
از سوی دیگر، عباسیان از این روش مامون که احتمال می‏رفت‏خلافت را از بنی عباس به علویان منتقل سازد، سخت ناراضی بودند و به همین جهت‏به مخالفت‏با او برخاستند و چون امام توسط مامون مسموم و شهید شد آرام گرفتند و خشنود شدند و به مامون روی آوردند.
مامون کار زهر دادن به امام را بسیار سری و مخفیانه انجام داده بود و سعی داشت جامعه از این جنایت آگاهی نیابد و از همینرو برای پوشاندن جنایات خود تظاهر به اندوه و عزاداری می‏کرد، اما با همه پرده پوشی و ریاکاری، سرانجام بر علویان آشکار گردید که قاتل امام جز مامون کسی نبوده است، لذا سخت دل آزرده و خشمگین گردیدند و مامون بار دیگر حکومت‏خویش را در معرض خطر دید و برای پیشگیری از عواقب امر، توطئه دیگری آغاز کرد و با تظاهر به مهربانی و دوستی نسبت‏به امام جواد-علیه السلام-تصمیم گرفت دختر خود را به حضرت تزویج کند تا استفاده‏ای را که از تحمیل ولیعهدی بر امام رضا-علیه السلام-در نظر داشت از این وصلت نیز بدست آورد.
بر اساس همین طرح بود که امام جواد-علیه السلام-را در سال 204 ه. ق یعنی یک سال پس از شهادت امام رضا-علیه السلام-از مدینه به بغداد آورد و به دنبال مذاکراتی که در جلسه مناظره امام با یحیی بن اکثم گذشت (و قبلا آن را نقل کردیم) دختر خود «ام الفضل‏» را به همسری حضرت در آورد!
انگیزه‏های مامون
این ازدواج که مامون بر آن اصرار داشت، کاملا جنبه سیاسی داشت‏و می‏توان دریافت که وی از این کار چند هدف یاد شده در زیر را تعقیب می‏کرد:
1-با فرستادن دختر خود به خانه امام، آن حضرت را برای همیشه دقیقا زیر نظر داشته باشد و از کارهای او بیخبر نماند (دختر مامون نیز براستی وظیفه خبرچینی و گزارشگری مامون را خوب انجام می‏داد و تاریخ شاهد این حقیقت است) .
2-با این وصلت، به خیال خام خویش، امام را با دربار پرعیش و نوش خود مرتبط و آن بزرگوار را به لهو و لعب و فسق و فجور بکشاند و بدین ترتیب بر قداست امام لطمه وارد سازد و او را در انظار عمومی از مقام ارجمند عصمت و امامت‏ساقط و خوار و خفیف نماید!
3-با این وصلت علویان را از اعتراض و قیام بر ضد خود باز دارد و خود را دوستدار و علاقه‏مند به آنان وانمود کند (1).
4-هدف چهارم مامون، عوامفریبی بود;چنانکه گاهی می‏گفت: من به این وصلت اقدام کردم تا ابو جعفر-علیه السلام-از دخترم صاحب فرزند شود و من پدر بزرگ کودکی باشم که از نسل پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و علی بن ابی طالب-علیه السلام-است. اما خوشبختانه این حقه مامون نیز بی نتیجه بود زیرا دختر مامون هرگز فرزندی نیاورد! (2) و فرزندان امام جواد-علیه السلام-همگی از همسر دیگر امام بودند.
اینها انگیزه‏های مامون از این ازدواج بود. حال باید دید امام جواد-علیه السلام-چرا با این ازدواج موافقت کرد؟
از آنجا که بی هیچ شکی، امام اهداف و مقاصد واقعی مامون را از این گونه‏کارها می‏دانست و نیز می‏دانست که او همان کسی است که مرتکب جنایت‏بزرگ قتل پدرش امام رضا-علیه السلام-شده، به نظر می‏رسد که موافقت امام با این ازدواج عمدتا بر اثر فشاری بوده است که مامون از پیش بر امام وارد کرده بوده است، زیرا ازدواجی اینچنین، تنها به مصلحت مامون بوده است نه به مصلحت امام! نیز می‏توان تصور کرد که نزدیکی امام به دربار می‏توانست مانع ترور حضرت از طرف معتصم و عامل پیشگیری از سرکوبی سران تشیع و یاران برجسته امام توسط عوامل خلیفه باشد، و این، به یک معنا می‏توانست‏شبیه قبول وزارت هارون از طرف علی بن یقطین یعنی نفوذ در دربار خلافت‏به نفع جبهه تشیع باشد.
پی‏نوشت‏ها:
1) پیشوای نهم حضرت امام محمد تقی-علیه السلام-، مؤسسه در راه حق، قم، 1366 ه. ش، ص 38.
2) ابن واضح، تاریخ یعقوبی، نجف، المطبعة الحیدریة، 1384 ه. ق، ج 3، ص 189-ابن شهراشوب، مناقب آل ابی طالب، قم، المطبعة العلمیة، ج 4، ص 380. مامون قبلا هم به همین منظور یکی از دختران خود را به امام هشتم تزویج کرده و در آن مورد نیز ناکام مانده بود!
ازدواج امام جواد (ع) با ام الفضل
منابع مقاله:
سيره معصومان، ج 5، ص 220، ؛

در اين نكته اختلاف شده است كه آيا مامون دخترش ام الفضل را پيش از وفات امام رضا (ع) به ازدواج امام جواد (ع) در آورد يا پس از وفات آن حضرت؟
نگارنده: در سيره امام رضا (ع) گذشت كه مامون دخترش را به ازدواج امام جواد (ع) درآورد، بلكه وى را نامزد امام جواد (ع) قرار داد. از همين رو است كه برخى توهم كرده‏اند كه مامون دخترش را در زمان حيات امام رضا (ع) به ازدواج امام جواد (ع) درآورده است. اما حقيقت آن است كه مامون دخترش را در زمان حيات امام رضا (ع) به نامزدى امام جواد (ع) درآورد و پس از رحلت امام رضا (ع) ، ازدواج آن دو صورت گرفت.
شيخ مفيد گويد: مامون شيفته ابو جعفر (ع) بود. زيرا مى‏ديد آن امام با آن سن و سال اندك در فضل و حكمت و علم و آداب و كمال عقل تا چه اندازه پيش است. به طورى كه هيچ كدام از مشايخ همعصر آن حضرت با وى برابرى نمى‏كردند. از اين رو دختر خويش را به همسرى امام جواد (ع) درآورد و در بزرگداشت و اكرام آن حضرت از هيچ كارى فروگذار نمى‏كرد.[1]

منبع :http://www.hawzah.net/hawzah/Default.aspx
________________________________________