مقدّمه
«کُنیه و القاب» ریشه کهن و تاریخی نزد اعراب قبل از اسلام دارد. 
همین موضوع بعد از اسلام نیز در بین مسلمانان استمرار داشته و دارد و به مناسبت‏های مختلف برای افراد کنیه یا لقب‏هایی انتخاب می‏کردند. انتخاب این کنیه‏ها و القاب، گاهی به مناسبت شُهرت شخص در قبیله خود بوده است، مثل «شیخ الطّائفه»؛ یعنی بزرگ قبیله و یا به سبب زیبایی فرد، شغل، زادگاه، انتساب به قوم و خاندانی، واقعه تاریخی و گاهی نیز انتخاب لقب، برای تحقیر و اهانت به آنهاست. اما در مورد «کُنیه» باید گفت اصل آن از «کنایه» است و کنایه این است که کلمه‏ای گفته شود و از آن چیز دیگری اراده شود و غالباً انتخاب کنیه به سبب ارتباط پدری، مادری، پسری و دختری است که در این راستا، از واژگان: ابو، امّ، ابن و بنت استفاده می‏شود.
کنیه‏های امام حسن عسکری علیه‏السلام 
ابن الرّضا؛ امام حسن عسکری علیه‏السلام ، پدر و جدّش به ابن الرضا مشهور بودند.1
ابوالخلف نیز کنیه امام حسن عسکری علیه‏السلام است.2
ابوعبداللّه؛ کنیه سه امام است: امام حسین، امام صادق و امام حسن عسکری علیهم‏السلام .3
ابومحمّد4؛ ابومحمّد الحسن الخالص5؛ ابومحمّدالعسکری6؛ ابوالحسن7 از دیگر کنیه‏های امام عسکری علیه‏السلام است.
القاب امام علیه‏السلام 
اَلاَخیر8، التّقی9، الحسن الخالص10، الحسن العسکری11، الخالص12، الرّفیق13، الزّکی14، السّراج15، السّراج المضی‏ء16، الشّافی17، صاحب العسکر الآخر18، صاحب العسکر19، الصّامت20، الطّیّب21، العالم22.
لازم به یادآوری است که: محقّق خوانساری در کتاب «فقه الرّضا» گفته است: مراد از العالم و الفقیه در لسان ادلّه، یکی از عسکریین علیهماالسلام است.23
العسکری24، العلوی25، الفتّاح26، الفقیه27، الماضی28، المتوکّل29، المرتضی30، المرضیّ31، المؤدّی32، المضی‏ء33، النّاصح34، النّقی35، الهادی36، ولیّ المؤمنین37، التّقیان38، النّقیان39، العسکریان40، السّبطان41.
پی‏نوشت‏ها:
1. اعلام الوری، ج 2، ص 131، مؤسّسه آل‏البیت؛ مناقب آل ابی‏طالب، ج 4، ص 421.
2. مناقب آل ابی‏طالب، ج 4، ص 421.
3. جامع المقال، ص 184.
4. کشف الغمّه، ج 3، ص 271؛ مناقب آل‏ابی‏طالب، ج 4، ص 421؛ بحارالانوار، ج 50، ص 236.
5. رشفة الصّادی، حضرمی، ص 283.
6. تاریخ بغداد، ج 7، ص 366. 
7. دلائل الامامه، ص 424.
8. جامع المقال، ص 185؛ زاد المجتهدین، (مقدمه).
9. تاریخ اهل‏البیت(ع)، ص 131.
10. کشف الغمّه، ج 3، ص 271.
11. مناقب آل ابی‏طالب، ج 4، ص 421، (چاپ بیروت، ج 4، ص 455).
12. کشف الغمّه، ج 3، ص 271؛ بحارالانوار، ج 50، ص 236؛ فوائد تنقیح المقال، ج 1، ص 189.
13. مناقب آل ابی‏طالب، ج 4، ص 421؛ بحارالانوار، ج 50، ص 236.
14. همان؛ جامع‏المقال، ص 185؛ مجمع‏الرجال، ج 7، ص 194.
15. اعلام الوری، ص 349؛ مناقب آل ابی‏طالب، ج ، ص 421؛ تنقیح المقال، ج 1، ص 88، چاپ سنگی. 
16. مناقب آل‏ابی‏طالب، ج 4، ص 421.
17. همان؛ بحارالانوار، ج 50، ص 236.
18. بحارالانوار، ج84، ص 27، ح 21؛ فلاح السّائل، ص 183.
19. جامع المقال، ص 185؛ مجمع الرّجال، ج 7، ص 194؛ الاحتجاج، ص 275؛ اصول کافی، ج 7، ص 59.
20. مناقب آل‏ابی‏طالب، ج 4، ص 421.
21. التوحید، ص 101، ح 11.
22. اعلام الوری، ص 339؛ کشف الغمّه، ج 3، ص 263؛ مناقب آل ابی‏طالب، ج 4، ص 401؛ دلائل‏الامامه، ص 217.
23. فقه الرّضا، ص 17.
24.اعلام‏الوری،ص349؛مناقب‏آل‏ابی‏طالب،ج4،ص421؛ الدروس، ج 2، ص 15؛ کشف الغمّه، ج 3، ص 273.
25. جمال الاسبوع، ص 40.
26. کشف الغمه، ج 3، ص 230.
27 و 28. جامع المقال، ص 185.
29. کشف الغمّه، ج 3، ص 230.
30. همان و ص 245.
31. مناقب آل‏ابی‏طالب، ج 4، ص 421؛ بحارالانوار، ج 50، ص 237.
32. جمال الاسبوع، ص 40.
33. مناقب آل ابی‏طالب، ج 4، ص 421 و 379؛ بحارالانوار، ج 50، ص 236.
34.کشف‏الغمّه،ج3،ص230؛تاریخ‏اربلی،ج3،ص245.
35. تاریخ اهل البیت(ع)، ص 132؛ الدروس، ج 2، ص 15؛ کشف الغمّه، ج 3، ص 230.
36. اعلام الوری، ص 349؛ مناقب آل ابی‏طالب، ج4، ص 421؛ الدروس، ج 2، ص 15.
37. الدروس، ج 2، ص 14.
38ـ40. جامع المقال، ص 185؛ مجمع الرّجال، ج7، 
 
     


منبع:http://www.hawzah.net/hawzah/Default.aspx