شاید این جمله را بارها شنیده باشیم "انسان اشرف مخلوقات است". اما آیا واقعاً این طور است؟ آیا هر انسانی اشرف مخلوقات است؟ اصلاً چرا به انسان اشرف مخلوقات می گویند؟ اعطای این صفت به انسان، چه مسئولیتی برای وی به ارمغان می آورد؟ آیا به او این مجوز را می دهد که به واسطه اشرف مخلوقات بودنش نسبت به بقیه کائنات هر طور خواست رفتار کند؟

برای پاسخ به سوالات فوق بیائید در ابتدا خصوصیات انسان را بررسی کنیم و ببینیم به علت داشتن کدامیک از این خصیصه ها به وی اشرف مخلوقات  می گویند؟

1.         انسان موجودیت دارد و از یکسری مولکول و اتم تشکیل شده است. در حقیقت جرم و حجم دارد. این خصوصیت انسان با دیگر کائنات مثل اشیا (جماد) و  گیاهان (نبات) و حیوانات مشترک است پس به علت این خصوصیت انسان را اشرف مخلوقات نمی نامند چون اگر این طور بود باید به بقیه کائنات هم اشرف مخلوقات می گفتند.

2.         انسان غذا مصرف می کند، رشد میکند و توانایی تولید مثل دارد. این خصوصیت انسان با گیاه و حیوان مشترک است. پس این هم دلیل اطلاق صفت اشرف مخلوقات به انسان نیست.

3.         انسان می تواند راه برود، ببیند، بشنود، ببوید و.... این خصوصیات انسان در حقیقت فصل مشترک وی با حیوان است. در ضمن در بسیاری از این خصوصیات، حیوان بسیار قویتر از انسان عمل میکند مثل حس بویایی و یا شنوایی.

پس به علت خصوصیات ظاهری انسان که در بالا ذکر شد، وی را اشرف مخلوقات نمی نامند. بله درست حس زدید، انسان یک خصوصیت دیگر هم دارد که هیچیک از کائنات دیگر آن را ندارند و آن عقل است.حتی حیوان که نسبت به رده های دیگر کائنات مثل اشیا و گیاهان پیشرفته تر است و شباهت بیشتری به انسان دارد، تمامی کارهای خود را از روی غریزه انجام می دهد و در مورد انجام هیچیک از کارهایش فکر نمی کند. اما انسان توانایی فکر و تصمیم گیری دارد. انسان می تواند در مورد کارهای که انجام می دهد فکر کند و تصمیم بگیرد، انسان از روی غریزه رفتار نمی کند. و همه اینها به علت داشتن روح انسانی است و قدرت تصمیم گیری، اراده، فکر کردن، خیال پردازی و بسیاری دیگر از قوای روح هستند. پس انسان به واسطه داشتن روح انسانی و قوای روحانی است که از دیگر کائنات ممتاز است و الا در قوای مادی و جسمانی بسیاری از کائنات از انسان جلوتر هستند. اما آیا همه انسان ها صرف داشتن روح انسانی و قوای روحانی اشرف مخلوقات هستند؟ به نظر من این طور نیست.

 ما انسانها، حیوانات را از خود پست تر  می دانیم و درجه آنها را در عالم وجود از خود پائینتر می بینیم در حالی که اگر کمی در اطراف دنیای خود دقیق شویم می بینیم همین موجودات به اصطلاح ما بی فکر و پست که تمام اعمالشان را از روی غریزه انجام می دهند، در روابط با هم نوعانشان بسیار عاقلانه تر عمل می کنند. آیا شما تا به حال حیوانی را دیده اید که حیوان دیگر را شکنجه کند؟ (حتی حیوانات در هنگام شکار اول با یک ضربه کاری شکار خود را بیهوش کرده و یا می کشند و بعد آن را تکه تکه میکنند) آیا دیده اید حیوانی، حیوانات نابالغ را آزار دهد و به آنها تجاوز کند؟ آیا دیده اید حیوانی روی حیوانی دیگر اسید بپاشد؟آیا دیده اید حیوانی به جان و یا مال حیوانی دیگر تعرض کند؟ آیا دیده اید حیوان نری، بر حیوان ماده ای احساس برتری کند و او را از شکار کردن محروم کند؟ آیا دیده اید حیوانی از خانه فرار کند؟ آیا دیده اید حیوانی مشروب بخورد؟ اصلاً آیا تا به حال حیوان معتاد دیده اید؟ آیا دیده اید حیوانی دست و یا پای حیوان دیگر را قطع کند؟ آیا دیده اید حیوانی حیوان دیگر را شلاق بزند؟ آیا دیده اید حیوانی حیوان دیگر را اعدام کند؟ آیا دیدهاید حیوانی با نگاه تحقر آمیز به حیوانی دیگر نگاه کند؟

بله در حقیقت حیوانات هیچگاه به هم نوع خود آسیب نمی رسانند و با اینکه روی کارهایشان فکر نمی کنند و اراده و قدرت تصمیم گیری ندارند، هیچگاه کارهایی که در بالا ذکر شد را انجام نمی دهند.

راستی آیا شما تا به حال اعلامیه جهانی حقوق حیوانت دیده اید؟ آیا میثاق بین المللی رفع کلیه اشکال تبعیض علیه حیوانات ماده دیده اید؟ کنوانسیون بین المللی حقوق حیوانات نابالغ (کودک) دیده اید؟ آیا قانون اساسی حیوانات دیده اید؟ خیر. مطمئناًٌ هیچیک از ما چنین قوانینی ندیده و نشنیده ایم. چون حیوانات به حقوق یکدیگر احترام می گذارند و نیازی به داشتن این قوانین ندارند. اما انسان با تمام خصوصیات منحصر به فردی که دارد و با وجود توانایی فکر کردن و تصمیم گیری، به راحتی هم نوعانش را آزار می دهد و آنها را میکشد. جنگ هایی که از ابتدای آفرینش انسان تا کنون در این کره خاکی اتفاق افتاده خود گویای این مطلب است. ما انسانها ، حیوانات را از خود پست تر می دانیم در حالیکه آنها در مسائل مدنی و حقوقی یک گام بلکه چندین گام از ما جلوتر هستند.

اما چرا انسان با وجود توانایی های بیشماری که دارد و با وجود قوای منحصر به فرد ناشی از روح انسانیش سرنوشتش اینگونه رقم خورده و کارش به اینجا رسیده؟ در اینجا یک عنصر بسیار مهم وجود دارد که گاهی اوقات فراموش می شود و بسیاری از انسان ها به واسطه داشتن توانایی هایی که ذکر شداین عنصر را فراموش کرده و یا خود را بی نیاز از آن احساس می کنند و آن "تربیت" است. انسان برای اینکه انسان باشد، برای اینکه اشرف مخلوقات باشد و برای اینکه بتواند از قوایی که خوداوند در وجودش قرار داده به درستی و در جهت رفاه، سلامت و سعادت خود و هم نوعانش استفاده کند، نیازمند تربیت است چراکه اگر تربیت نشود از حیوان هم پست تر می شود. حالا چرا می گوئیم انسان اگر تربیت نشود از حیوان هم پست تر می شود؟ چرا نمی گوئیم مثل حیوان میشود؟ دلیلش واضح است چون انسانی که تربیت نشده کارهایی می کند که حیوان بی عقل و شعود به مخیله اش هم نمی رسد آن کارها را انجام دهد. انسان اگر تربیت نشود از قوه تفکرش در راه اذیت و آزار دیگران بر می آید و از قوای اراده و تصمیمش در جهت کامل کردن این اذیت و آزار استفاده میکند. این همه قتل و آدم کشی، شکنجه، تجاوز، تعدی به حقوق دیگران و از آن فراتر کوره های آدم سوزی هیتلر، بمباران شیمیایی هیروشیما و دیگر جنگ های جهان ما را از درستی این مطلب مطمئن میسازد.

در دنیای امروز بسیاری از انسانها اهمیت تربیت را از یاد برده اند و برخی به طور کامل آن را فراموش کرده اند. به همین علت برای کنترل روابط بین انسانها این هامه قانون و اعلامیه جهانی . کنوانسیون بین لمللی و میثاق نامه وجود دارد و در ضمن این همه فعال مدنی و حقوق بشر و این همه سازمانهای بین المللی مشغول به کارند و مدام حقوق اولیه انسانها را فریاد میزنند و نقض قوانین را بررسی و پیگیری می کنند. در حالی که اگر از ابتدا به تربیت انسان توجه می شد شاید کار به این جاهای باریک کشیده نمی شد و انسان امروز لیاقت اطلاق صفت اشرف مخلوقات را داشت. البته نوع تربیت هم بسیار اهمیت دارد. انسان فقط نیازمند تربیت جسمانی نیست بلکه نیازمند تربیت روحتنی نیز هست و در حقیقت این نوع تربیت است که انسان را به اشرف مخلوقات بودن نزدیک میگرداند. انسان نیازمند آن است که قوای روح خویش را بشناسد و با نحوه عملکرد و کنترل آنها آشنا شود. در حقیقت انسان باید تربیت شود تا انسانیت را بیاموزد.

پس انسانی اشرف مخلوقات است که رفتارش به نحوی باشد که شایستگی کشیدن بار سنگین این صفت را داشته باشد. وقتی ما را انسان خطاب می کنند باید به این نکته توجه کنیم که این نامیدن و این خطاب مسئولیت سنگینی را برای ما به ارمغان می آورد و آن این است که رفتارمان را طوری تغییر دهیم که لیاقت نامیدن به نام انسان-اشرف مخلوقات- را داشته باشیم و الا چه تفاوتی بین ما و دیگر کائنات وجود دارد؟

http://www.saminehsani.com