استاد علامه محمد تقي جعفري قدس سره به سال 1304 خورشيدي در شهر تبريز متولد شد و پس از تحصيلات عاليه علوم اسلامي در شهر تبريز، طهران، قم و نجف اشرف در محضر آيات عظام، ميرزا فتاح شهيدي، شيخ محمدرضا تنكابني، شيخ كاظم شيرازي، سيد عبدالهادي شيرازي، سيد ابوالقاسم خويي و سيد محسن حكيم كسب فيض نمود.

مادرم از سادات علوى يكى از خاندان بزرگ تبريز به شمار مى‏آمد . . . او، بر خلاف پدرم، با سواد بود نخستين بار وى قرآن را به من ياد داد . حدود شش ساله بودم كه به مدرسه رفتم . تحصيلات ابتدايى را در دبستان اعتماد آغاز كردم و از آن جا كه قبل از ورود به مدرسه نزد مادر مقدارى درس خوانده بودم، آمادگى براى رفتن به كلاس بالاتر را داشتم . بنابراين، در كلاس اول امتحانى از من گرفتند و مرا به كلاس سوم فرستادند . كلاس چهارم و پنجم را نيز در همين مدرسه گذراندم . ولى پيش از ورود به كلاس ششم، مسائلى پيش آمد كه مجبور شدم دبستان را رها كنم .  پس از رها كردن درس، گويا يك شب در خواب صحبت مى‏كردم كه پدرم بيدار بود و مى‏شنود كه من شعرى خواندم كه مضمون آن اين بود: «مراد و هدف و مقصود ما را كه علم بود، روزگار از دست ما گرفت‏» وقتى بيدار شدم . پدرم گفت: «در خواب چه مى‏ديدى؟» گفتم: در خواب از اين كه از درس محروم شدم ناراحتى داشتم، پدرم گفت: با برادر بزرگت‏برويد درستان را ادامه بدهيد . چون مدتى بود كه از نظر روحى به دروس الهى و معنوى علاقه بيش‏ترى پيدا كرده بودم، به مدرسه «طالبيه‏» رفتيم . در آن‏جا دروس سطح مقدماتى حوزه و ادبيات را در نزد استادان بزرگوارى چون سيد حسن شربيانى، ميرزا على اكبر اهرى، ميرزا ابوالفضل سرابى و . . . خواندم . در اين ايام، هم كار مى‏كردم، هم درس مى‏خواندم . مدت‏ها تا ظهر كار مى‏كردم وبعد از ظهرها به مدرسه طالبيه مى‏رفتم . و گاهى به عكس، بعد از ظهر كار مى‏كردم، صبح‏ها درس مى‏خواندم .

پس از مدتى تحصيل در مدرسه طالبيه تبريز، علاقه عجيبى به هستى‏شناسى پيدا كردم و چون در تبريز به حد كافى نبود، به تهران آمدم . مقدارى از متن رسائل و مكاسب مانده بود كه در تهران خواندم . هم چنين در درس‏هاى مرحوم آيت الله آقا شيخ محمد رضا تنكابنى و آقا ميرزا مهدى آشتيانى، و . . . شركت مى‏كردم .
استاد جعفرى پس از حدود سه سال اقامت در تهران در سال 1325 به حوزه علميه قم مشرف شده و حدود يك سال در آنجا مشغول تحصيل مى‏شوند و از محضر بزرگانى چون آيت الله سيد محمد تقى خوانسارى، سيد محمد حجت كوه كمرى، سيد صدرالدين و امام خمينى (ره) و . . . مستفيض مى‏گردد . روزى نامه‏اى از برادرش دريافت مى‏كند كه مادر مريض است و بيا و او را ببين . وقتى استاد جعفرى خود را به تبريز مى‏رساند . معلوم مى‏شود مادر ده روز پيش از رسيدن نامه به دست وى از دنيا رفته است . از اين رو، بسيار متاثر مى‏شود . . . پس از مدت كوتاهى اقامت در تبريز، در سال 1320 (ه . ش) به اصرار آيت الله ميرزا فتاح شهيدى رهسپار نجف مى‏گردد . استاد در اين باره مى‏گويد: عمده محرك من براى رفتن به نجف مرحوم شهيدى شد . يادم مى‏آيد مقدارى از وسايل راه را هم ايشان فراهم كرد .  در نجف، استاد علامه جعفرى به مدرسه صدر وارد مى‏شود و بار ديگر، جلد دوم كفايه آخوند خراسانى را مطالعه و بحث مى‏كند و در درس‏هاى خارج آيات عظام شيخ محمد كاظم شيرازى، آيت الله خويى، آيت الله سيد محمود شاهرودى، آيت الله حكيم و آيت الله سيد جمال گلپايگانى و آيت الله سيد عبد الهادى شيرازى و آيت الله ميلانى شركت مى‏كند و به موازات شركت در درس‏هاى خارج، اصول و فقه، در محضر استادان بزرگى چون آقا شيخ صدرا قفقازى و آقا شيخ مرتضى طالقانى به فراگيرى دروس فلسفى و عرفانى مشغول مى‏شود .
پس از سه سال تحصيل در نجف اشرف، در سن 23 سالگى موفق به دريافت درجه اجتهاد از سوى آيت الله شيخ كاظم شيرازى مى‏شود . در مجموع، حدود هفده سال در نجف اقامت مى‏كند . در اين مدت علاوه بر تحصيل، به تدريس خارج فقه و اصول و دروس فلسفه و معارف و نگارش كتاب مشغول مى‏شوند . سرانجام پس از پايان تحصيلات و تكميل معلومات، عازم ايران مى‏گردد . پس از بازگشت‏به ايران، در قم به خدمت آيت الله بروجردى شرفياب مى‏شود . ايشان از استاد مى‏خواهد تا در قم بماند و به تدريس بپردازد . از آنجا كه آب قم با مزاج وى سازگار نبود، عازم مشهد مى‏گردد . پس يك سال اقامت در مشهد به تهران بر مى‏گردد و پس يك سفر ديگر به نجف، به توصيه استادان بزرگوارش دوباره به ايران برمى‏گردد و پس از بررسى نيازهاى موجود علمى و فكرى و فرهنگى جامعه، به جاى تدريس فقه و اصول، . . . به كار پاسخ گويى به شبهات جوانان و تحقيق و تاليف مى‏پردازد .
استاد در اين باره مى‏گويند: پس از مراجعت‏به ايران، ديدم كه به فقه و اصول به اندازه كافى توجه شده است ولى اين جوان‏ها سرگردانند! احساس تكليف كردم . ديدم تقريبا به حد كافى افراد هستند كه تدريس اصول و فقه را عهده دار شوند، اما در زمينه‏هاى ديگر چنين چيزى وجود ندارد . از اين رو، من وظيفه خودم ديدم كه خلاءهاى ديگر را پر كنم .  از اين تاريخ به بعد، استاد از طريق تاليف و نگارش كتاب‏هاى ارزشمند و انجام سخنرانى‏هاى مفيد و آمورنده، به ارشاد مردم و دفاع از كيان فرهنگ اسلامى و بيين احكام و آموزه‏هاى دينى مشغول شدند . ره آورد اين دوره پر بار از عمر گران قدر استاد جعفرى، نگارش بيش از صد جلد كتاب و صدها مقاله و سخنرانى و . . . است كه هر يك در حد خود به رشد و تعالى فرهنگ و انديشه‏هاى الهى كمك مى‏كنند و تشنه گان معارف اسلامى را سيراب مى‏سازند . بدين وسيله، پس از عمرى خدمت‏به رهروان علم و حقيقت در روز پنج‏شنبه 25 آبان سال 1377، جان به جان آفرين تسليم كرد و دوستداران علم و ايمان را در سوگ جان سوز خويش عزادار ساخت .

استاد جعفري به تفسير مثنوي پرداخت تا مقدمه‌اي باشد براي شناخت و تفسير كلام امير المؤمنين ـ عليه السلام ـ (نهج البلاغه) . يكي از بستگان نزديك استاد، در خواب ديد كه در برابر علامه عبدالحسين اميني (1320 ـ 1390 هـ . ق) ـ صاحب الغدير ـ نشسته است. علامة اميني پرسيد: آيا شما جعفري را مي‌شناسيد؟ گفت: آري. علامه اميني گفت: نامه‌اي مي‌دهم به ايشان بدهيد. پرسيد: اجازه دارم نامه را باز كنم و بخوانم؟ وقتي پاسخ مثبت شنيد، در نامه نظر انداخت؛ ديد خيلي معنوي و ملكوتي است؛ به قدري نوراني بود كه حالي خاصّ پيدا كرد. علامه اميني با تأكيد گفت: اين نامه را بدهيد به جعفري و به ايشان بگوييد ما اكنون در اين عالم (برزخ) ديگر نمي‌توانيم كاري بكنيم ولي شما در آن دنيا در ميدان كار هستيد و مي‌توانيد دربارة اميرالمؤمنين ـ عليه السلام ـ كار كنيد. به اين ترتيب، ترجمه و تفسير نهج البلاغه آغاز شد و تا پايان عمر استاد ادامه يافت و 27 جلد از آن منتشر شد. علامه جعفري با تمام صلاحيت‌هايي كه در شناخت هستي و جهان بيني‌هاي شرقي و غربي داشت، كوشيد كلام امير المؤمنين ـ عليه السلام ـ را به درستي بشناسد و به بهترين شكلي بشناساند. در اين راه، او مكاتب گوناگون و نظريه‌هاي مختلف را به ميدان طلبيد و با قدرت استدلال نشان داد كه نهج البلاغه كلام خالق نيست، امّا برتر از كلام هر مخلوقي است و مطالب آن اگر درست و كامل روشن گردد، سراسر حقيقت و درستي است و در آن هيچ كژي و اشتباهي راه ندارد.

تا حال حاضر بيش از هشتاد اثر از آثار استاد به طبع رسيده است و چاپ بعضي از آنان همچون شرح مثنوي در 15 جلد مكرر را تجديد گرديده است. ضمناً تحت نظارت ايشان و طي 12 سال كاملترين كشف الابيات مثنوي مولوي در 4 جلد رحلي تحت عنوان «از دريا به دريا» منتشر شده است. از آثار برجسته ايشان شرح و تفسير بر نهج البلاغه مي باشد كه 27 جلد آن به زبان فارسي چاپ و منتشر شده است. ديگر اثر نفيس استاد جعفري، در زمينه بررسي و مقايسه افكار مولانا با فلسفه ها و جهان بيني هاي شرق و غرب مي باشد كه تحت عنوان مولوي و جهان بيني ها چاپ شده است. در زمينه حقوق بشر و مقايسه آن با حقوق بشر در اسلام، كتاب مفصل و مشروحي به قلم ايشان منتشر شده كه نظريات جديد آن در كنفرانس اسلامي طرح ومورد استفاده قرار گرفته است. كتاب مزبور به زبان انگليسي نيز ترجمه و چاپ شده است و به زبان ژاپني توسط يكي از اساتيد دانشگاه ناكويا در دست ترجمه است.

استاد جعفري حدود 50 سال به تعليم و تربيت جامعه اشتغال داشت. در اين مدت طولاني بسياري از پژوهشگران حوزه و دانشگاه از دروس ايشان استفاده كرده و نكته‌ها آموختند كه از جمله مي‌توان به دكتر «عبدالرحيم گواهي»؛ دكتر «عبدالله نصري» حجت الاسلام دكتر «محمد مهدي گرجيان» اشاره كرد .

فهرست آثار علامه محمدتقي جعفري (قدس سره)

در فقه:
1ـ رسائل فقهي كه شامل مطالب زير است:
ـ طهارت اهل كتاب
ـ ذبايح اهل كتاب
ـ عدم انحصار زكات در موارد نه گانه
ـ قاعده لاضرر و لاضرار
ـ حليت و حرمت گوشت انواع حيوانات
ـ حقوق حيوانات در فقه اسلامي
ـ كيفر سرقت در اسلام
ـ مقايسه حقوق بشر در اسلام و غرب
ـ بحثي درباره امر به معروف و نهي از منكر
ـ حرمت سقط جنين
ـ مسئوليت مدني ناشي از جرم كودكان بزهكار در فقه و حقوق اسلامي

2ـ حقوق جهاني بشر از ديدگاه اسلام و غرب (فارسي و انگليسي)
3ـ الرضاع

در فلسفه:
1ـ جبر و اختيار
2ـ مجموعه مقالات كه شامل موضوعات زير است:
ـ برهان كمالي دكارت بر وجود خداوند
ـ برهان كمالي (وجويي) در اثبات خدا
ـ هدف زندگي
ـ مقدمه اي بر مفهوم فلسفه مالكيت
ـ حركت و تحول
ـ حركت و تحول از ديدگاه قرآن
ـ طبيعت و ماوراي طبيعت
ـ علم در خدمت انسان
ـ رابطه علم و حقيقت
ـ علم و عرفان از ديدگاه ابن سينا
ـ علم از ديدگاه اسلام
ـ اميد و انتظار

3ـ ارتباط انسان و جهان
4ـ ايده آل زندگي و زندگي ايده آل
5ـ نقد نظريات ديويد هيوم در چهار موضوع فلسفي
ـ مفاهيم و انديشه هاي مجرد
ـ خويشتن
ـ عليت
ـ استي و بايستي

7ـ بررسي و نقد برگزيده افكار راسل
8ـ زيبايي وهنر از ديدگاه اسلام
9ـ حكمت اصول سياسي اسلام (فلسفه سياسي اسلام) اين كتاب ترجمه و تفسير فرمان مبارك حضرت امير المؤمنين (ع) به مالك اشتر است.
10ـ بررسي و نقد كتاب (سرگذشت انديشه ها) كه مهمترين كتاب آلفرد نورث وايتهد در فلسفه مغرب زمين است.
11ـ پيام خرد،‌ اين كتاب حاوي تعدادي از سخنراني هاي بين المللي مي باشد كه به عنوان نمونه مي توان به سخنان ايشان تحت عنوان (تقسيم بندي فلسفه ها) در يونان در دانشگاه آتن اشاره نمود.

پس از اين سخنراني و بيان اين تقسيم بندي جديد در فلسفه، آقاي پروفسور «موچوبولوس» استاد بزرگ فلسفه در دانشگاه آتن درباره استاد علامه جعفري اين مطالب را بيان كرد: همان گونه كه در معرفي استاد گفتم: ايشان بسيار عميق به مسائل مي نگرند. امروز شما آقايان و خانم ها با سخنراني علامه جعفري مي توانيد اين موضوع را تأئيد كنيد كه استاد علامه جعفري تقسيم بندي جديدي را كه براي علم و فلسفه و انواع آن مطرح كرده اند بسيار جالب است و با توجه به افكار ايشان مي توان خطوط اصلي فلسفه و وظايف آينده فيلسوف را تعيين كرد.

12ـ فلسفه دين
13ـ تحقيقي در فلسفه علم
14ـ فلسفه و هدف زندگي
15ـ فلسفه و نقد سكولاريزم
16ـ مقدمه اي بر فلسفه
17ـ مولوي و جهان بيني ها
18ـ تعاون الدين و العلم
19ـ الامر بين الامرين
20ـ نهايت الادراك الواقعي بين الفلسفه القديمه و الحديثه
21ـ آفرينش و انسان
22ـ موسيقي از ديدگاه فلسفي و رواني

در عرفان:
1ـ عرفان اسلامي
2ـ آيا شريعت طريقت و حقيقت با يكديگر متفاوتند؟
3ـ نيايش امام حسين (ع) در صحراي عرفان (به زبان فارسي و عربي)
4ـ تفسير و نقد و تحليل مثنوي (15 جلد)
5ـ حضرت علي (ع) و عرفان
6ـ علل و عوامل جذابيت سخنان مولوي

در علم النفس:
1ـ آيا جنگ در طبيعت انسان است؟
2ـ وجدان

در معارف اسلامي:
1ـ ترجمه و تفسير نهج البلاغه (27 جلد)
2ـ ترجمه كامل نهج البلاغه (1 جلد)
3ـ انسان در ديدگاه قرآن
4ـ مبدا اعلا
5ـ امام حسين (ع) شهيد فرهنگ پيشرو انسانيت
6ـ شناخت انسان در تصعيد حيات تكاملي
7ـ علم از ديدگاه علي
8ـ علم و دين در حيات معقول
9ـ اخلاق و مذهب
10ـ شناخت از ديدگاه علمي و قرآن

در ادبيات و تحقيقات در مباني آنها:
1ـ سه شاعر (حافظ، سعدي، نظامي)
2ـ حكميت و اخلاق و عرفان در شعر نظامي گنجوي (به زبان فارس يو روسي)
3ـ تحليل شخصيت خيام (بررسي آرا فلسفي، ادبي، علمي و ديني)
4ـ از دريا به دريا (كشف الابيات مثنوي مولوي در 4 جلد)

در مباحث علمي:
1ـ عمل تجويد ذهن
2ـ بحثي در قانون تعادل در روش تجزيه اي و تركيبي
3ـ دانش ها و ارزش ها در مجراي قوانين علمي

در مديريت:
1- انگيزش مديريت در اسلام و نقد انگيزش هاي معاصر

در فرهنگ:
1ـ فرهنگ پيرو ـ فرهنگ پيشرو
2ـ طرحي براي انقلاب فرهنگي