چهارم: صدق

خداى سبحان انبيا را به عنوان «صديق‏» و «صادق‏» معرفى مى‏كند و ديگران را به همراهى آنان فرا خوانده و مى‏فرمايد:

«كونوا مع الصادقين‏» ⁽¹⁾

با سنت و سيرت اهل صدق باشيد و از آنان جدا نباشيد.

قرآن كريم نخست‏به ما دستور صدق و سپس از نتيجه اين كار، گزارش داده، مى‏فرمايد: پيروان حقيقى پيامبران، زندگى و مرگشان با انبيا، صديقان، شاهدان و صالحان بوده، با آن ذوات نورانى محشورند:

«و من يطع الله و الرسول فاولئك مع الذين انعم الله عليهم من النبين و الصديقين و الشهداء و الصالحين‏» ⁽²⁾ .

لازم نيست انسان بميرد تا با انبيا محشور شود، بلكه در دنيا هم با انبيا مى‏تواند محشورباشد. چون ارواح پاك انبيا و اوليا نسبت‏به ديگران اشراف دارند و پيروان خود را رها نمى‏كند; مثلا، گاهى انسان مبتلا به وسوسه مى‏شود ولى طولى نمى‏كشد كه از شر درونى آن، نجات پيدا مى‏كند. پس هم آن وسوسه، عاملى به نام شيطان و هم رهايى از دام وسوسه كننده، عاملى به نام ارواح ائمه، انبيا، اوليا و فرشتگان الهى دارد.

گستردگى دايره صدق

صدق، تنها در گفتار نيست; بلكه در نيت و عمل نيز هست. از اين رو مؤمنان و پرهيزكاران داراى «قدم صدق‏» و «مقعد صدق‏» هستند. قرآن كريم مى‏فرمايد:

«و بشر الذين امنوا ان لهم قدم صدق عند ربهم‏» ⁽³⁾

«ان المتقين فى جنات و نهر فى مقعد صدق عند مليك مقتدر» ⁽⁴⁾

و خداوند از مردانى كه به عهدشان وفا كرده‏اند به عنوان صادق ياد مى‏كند:

«من المؤمنين رجال صدقوا ما عاهدوا الله عليه‏» ⁽⁵⁾

و البته بهترين نمونه صدق، پايدارى در جبهه جنگ است; خواه جنگ ظاهر و جهاد اصغر و خواه جنگ باطن و جهاد اكبر.

سخن لطيفى از مرحوم بوعلى رسيده است كه آن سخن را مرحوم خواجه و بزرگان ديگر هم دارند. آن سخن اين است كه اگر كسى در گفتار و نوشتار و به طور كلى در همه بخشهاى سنت و سيرتش، راستگو باشد، خوابهاى راست مى‏بيند. روح انسان درغگو مانند چشم «احول‏» است و حقيقت را درست نمى‏بيند. در عالم رؤيا حقيقت را به انسان نشان مى‏دهند، ولى كسانى كه در بيدارى خيال پرداز و پرحرفند و مرز حلال و حرام را نمى‏شناسند، سرانجام به رؤياهايى مى‏رسند كه معبر را از تعبير عاجز مى‏كند و به «اضغاث احلام‏» موسوم شده است; ولى روح انسان مستقيم و راستگو صادق است و روح صادق هنگامى كه سخن مى‏گويد درست مى‏گويد و اين نشانه اين است كه درست مى‏بيند. بنابراين، چنين كسى هم صدق خبرى و هم صدق مخبرى دارد; يعنى، هم درست مى‏بيند وهم رست‏خبر مى‏دهد و هم واقع مى‏شود. چون او آنچه را كه بايد اتفاق بيفتد ديده و درست هم ديده است. بنابراين، ما اگر خواستيم ببينيم كه راستگو هستيم يا نه، راههايى دارد كه يكى از آنها بررسى خوابهايمان است; زيرا معرفت نفس و شناخت‏شئون آن بهترين آيه از آيات الهى است.

پى‏نوشت‏ها: